PRP müalicəsi - Dermatoloq Hekim
PRP üsulu tam adı ilə trombosit və böyümə faktorları baxımından zəngin plazmanın (Platelet-Rich Plasma) müalicə ediləcək orqan və ya toxumaya tətbiqi üsuludur. Bu üsul 30 ildən uzun bir zamandır ki, xüsusilə ortopediya və plastik cərrahiyyə sahələrində əzələ, skelet və sümük zədələrinin müalicəsində toxuma təmirinə köməkçi olaraq istifadə edilməkdədir.
PRP üsulunu tətbiq etmək üçün öncəliklə xəstədən alınan qan müəyyən işləmlərdən keçirilərək qanın trombositdən zəngin plazma qismi əldə edilir. Əldə edilən plazma tətbiq ediləcək toxumaya verilərək işləm tamamlanır.
Süni Mayalanmada PRP Üsulu Nədir?
Süni mayalanma sahəsində aparılan araşdırmalarda PRP tətbiqinin iki fərqli müalicədə istifadə edilə biləcəyi bildirilmişdir: Yumurtalıq toxumasının cavanlaşdırılması və uşaqlıq iç zərinin (endometrium) qalınlaşdırılması.
PRP tətbiqi insanın öz qanından hazırlanan trombosit baxımından zəngin plazmanın yumurtalıq və ya uşaqlıq içinə verilməsi ilə həyata keçirilir. PRP uşaqlıq içərisinə tətbiq ediləcəksə xəstəyə anesteziya verilməz və ağrısız bir prosedurdur. Yumurtalıq içərisinə tətbiq edilməsi halında anesteziya altında həyata keçirilir və yenə xəstə hər hansı bir ağrı hiss etməz.
PRP Üsulu ilə Hamilə Qalanlar Varmı?
PRP ilə yumurtalıq cavanlaşdırma mövzusunda insan üzərində həyata keçirilən ilk çalışma 2016-cı ildə Avropa İnsan Çoxalma Tibbi Laboratoriya və Embriologiyası (ESHRE) Dərnəyi Konfransında təqdim olunmuşdur. Çalışmada menopoz dövründə olduğu bildirilən 8 qadında məhdud da olsa folikul inkişafı və yetkin yumurta əldə edilməsi təmin olunduğu (ortalama olaraq 1.5 yetkin yumurta hüceyrəsi) və əldə edilən embrionların dondurulduğu bildirilmişdir.
Daha sonra içərisində ümumilikdə tətbiqi ilk dəfə həyata keçirilən araşdırmacıların olduğu bir neçə araşdırmada PRP tətbiqinin adı keçən problemlərin həllində istifadə edilə biləcəyini işarə edən, lakin məzmun baxımından mübahisəli olan nöqtələr saxlayan çalışmalar təqdim edilmişdir. Araşdırmalarda hər nə qədər hamiləlik əldə edildiyi bildirilmiş olsa da PRP üsulunun bu hallarda statistik olaraq bir uğur təmin etdiyi mövzusunda hələ yetərli məlumat tapılmamaqdadır. Oxşar şəkildə PRP-nin uşaqlıq zəri problemi olan xəstələrdə uşaqlıq içərisinə verildiyi prosedurlarda da fərdi olaraq bəzi yaxşılaşma müşahidə olunsa da statistik olaraq uğurlu olduğu yönündə qane edici bir sübut mövcud deyil.
Çoxlu sayda uğursuz cəhdləri olan və ya erkən menopoz diaqnozu qoyulan məhdud sayda yumurta inkişafı müşahidə edilən xəstələr PRP tətbiqinə qarşı böyük ümidlər bəsləməkdədir. Ancaq yuxarıda da bəhs edildiyi kimi bu mövzuda yetərli elmi məlumatın mövcud olmadığı göz önündədir. Bu mərhələdə unudulmaması lazım olan məqam menopoz öncəsində belə klassik süni mayalama müalicələrinə hormonal olaraq cavab verə bilən hər qadının müəyyən bir hamiləlik şansının mövcud olmasıdır. PRP kimi üsulun klinik baxımından etibarlı olduğunun və şansı artırdığının müəyyən edilə bilməsi üçün oxşar problemləri olan çox sayda qadının içində olduğu PRP tətbiq edilən və edilməyən qadınların statistik olaraq qarşılaşdırıla bildiyi yeni tibbi araşdırmalara ehtiyac vardır.
PRP Uygulamasının Riski Var mı? PRP Üsulunun Riski Varmı?
Gəlinən mərhələdə PRP üsulunun süni mayalanma müalicələrində şansı artırmaq məqsədilə istifadənin önündə ciddi olaraq göz önünə alınması lazım olan 3 vacib məqam vardır:
1) Bu üsul nə qədər etibarlıdır? PRP üsulunun reproduktiv tibb sahəsində hələ isbatlanmış bir uğurunun olmadığı kimi, tətbiq edildiyi toxuma və orqanlardakı ola biləcək mənfi təsirləri və etibarlı istifadəsi mövzusunda da əlimizdə kifayət qədər məlumat yoxdur. “Yumurtalıq cavanlaşdırma” məqsədilə tətbiq edildiyi düşünüldükdə PRP solüsyonu yumurtalıq içərisinə eyni yumurta toplama (OPU) prosedurunda olduğu kimi vaginadan bir iynə köməyi ilə verildiyi üçün girişimsel bir prosedur olaraq dəyərləndirilir. Hər bir girişimsəl bir prosedur kimi bu işləmin də tətbiqi zamanı və sonrasında xəstə sağlamlığı üçün vacib bir problem yaradıb yaratmaması baxımından təqib edilməsi lazımdır.
2) PRP tətbiqi sonrasında gözlənilən yumurtalıq cavanlaşdırma və ya uşaqlıq qalınlaşdırmanı necə təmin edir? Hər nə qədər böyümə hormonları baxımından zəngin bir plazma istifadə edilsə də PRP-nin içərisindəki hansı faktor və faktorların gözlənilən şəkildə yumurtalıq cavanlaşdırmada rol oynadığı/oynaya biləcəyi böyük ölçüdə bilinmir.
3) Bu üsul nə qədər uğurludur? Yumurta cavanlaşdırma məqsədilə istifadə edildikdə son dərəcə məhdud bir araşdırma qrupunda yaxşılaşa bildiyi ifadə edilən hormonal parametrlər və yumurta inkişafı sonrasında əldə edilən embrionlar hələ bu üsulun geniş şəkildə ümumi xəstə qrupuna tətbiq edilə bilən olduğunu göstərməkdən uzaqdır. Uşaqlıq zərinin qalınlaşdırılması məqsədilə istifadə edildikdə isə əldəki məlumatlar hələ elmi ədəbiyyatda üsulun uğurlu olduğunu göstərəcək keyfiyyətdə deyil. Dolayısı ilə bu problemin cavabı indiki zaman üçün müəyyən deyil.
Şərhlər